- Katılım
- 30 May 2021
- Mesajlar
- 2,747
Dünya müellifi Alaatin Aktaş’ın köşe yazısından alıntı
Enflasyon bu biçimde yüksek seyrettikçe, tasarruf eden bu biçimde cezalandırıldıkça klasik bir soru her geçen gün daha fazla gündeme geliyor:
“Bu enflasyon ortamında paramızı nasıl değerlendirelim?”
Bu soru bana da soruluyor…
“Kelin merhemi olsa” dediğim de oluyor; “Mum tabanına ışık vermez” dediğim de… Espriyle yaklaşıp “En uygunu harcayın, yiyin” teklifinde bulunduğum da…
Ama sorun espriyle geçiştirilemeyecek kadar değerli. Zira tasarruf etmek de sıkıntı, bu tasarrufun enflasyon karşısında aşınmasını önlemek de.
Hangi tasarruf aracının ne kadar getireceğine ait bir öngörüde bulunmak hiç kolay değil. Kendi adıma söylüyorum, bir öngörüm olsa bile bir teklifte bulunmak ve sorumluluk almak… Olmaz!
Yatırım danışmanlığı benim işim değil aslına bakarsan. Sadece genel çerçeveyi çizip ihtarlarda bulunmak mümkün.
Tüm sorun riski göğüsleyebilmek
Tasarrufların getirisi konusunda en temel gerçek epey somut:
Ne kadar risk, o kadar getiri potansiyeli…
Cümleyi karşıtından okuyalım:
Ne kadar getiri potansiyeli, o kadar risk…
Kimi yatırım aracı var ki anaparanız bile eksilebilir. Pay senedi üzere, döviz üzere, altın üzere… Kimi yatırım aracı var ki anapara kaybına uğramanız kelam konusu değildir fakat elde ettiğiniz getiri enflasyona yenik düşer ve gerçek manada kaybedersiniz. Mevduat üzere, devlet iç borçlanma senedi üzere…
Tercih sizin; “Riski üstlenirim ve epeyce getiri elde etmeye uğraşırım” diyorsanız buyurun araçlar aşikâr.
En başta pay senedi piyasası. olağanüstü getiri potansiyeli var; lakin bir o kadar da ziyana uğrama riski var.
Üç beş dataya ve tavsiyeye bakıp “Geçmişte fiyatı fazlaca artmış, demek ki bir daha artar” üzere bir yanlışa düşerek, yani değerlendirmeyi sırf geçmiş performansa dayandırarak pay senedi almak hüsranla sonuçlanabilir. Ancak fiyatı geçmişte arttığı biçimde bu artışını sürdürecek olanlar da vardır.
Unutmayın, tahminen yılların birikimini yatırıyorsunuz. Üstelik pazardan bir kilo domates de almıyorsunuz!
KKM’DEN PAY SENEDİNE MİLYAR DOLARLAR, O DENLİ Mİ!
Kur muhafazalı mevduatın getirisinin azaldığını iki gündür ben de yazdım. Bilhassa dünkü yazımda KKM’den çıkması beklenen paranın dövize yönelmesinin kelam konusu olabileceğini belirttim.
Tabii ki KKM’den çıkış olduğu takdirde bu paranın gidebileceği bir adres de Borsa İstanbul. Lakin birileri adeta “uçuyor”!
O birileri, KKM’nin tümünü bir anda sıfırlıyor ve çıkacak paranın olduğu üzere pay senedine gideceğini söyleyebiliyor. 1.4 trilyon lira girince Borsa endeksinin de şimdiki 4 binli seviyesinden 9 bine, 10 bine yanlışsız fırlayacağı lisana getiriliyor.
İktidar olağan olarak bunu ister. Hem KKM’den kurtulacaksın, hem borsa coşacak ve yükseliş sürdükçe herkes para kazanıyor üzere olacak, seçime de bu biçimde gidilecek; daha ne istenir ki…
Uzmanlara kulak verin!
Endeks kısa müddette bu biçimde süratli bir artış gösterir mi, bilmem.
Hangi pay senedi ne kadar kazandırır, hiç bilmem.
Hem bunları bilsem, aslına bakarsan her gün yazı yazmakla uğraşmam.
Hisse senedine yatırım yapmak isteyenlere evvela bu bahiste uzman olanların öğütlerine kulak vermelerini öneririm.
Ama ben de bu piyasaya ilgi duyanlara birkaç teklifte bulunabilirim:
? Hudutlarınız sağlam değilse, anaparadan kaybettiğinizde panik olup çabucak satışa geçecekseniz borsadan uzak durun.
? Vadesi olan, yani bir süre daha sonra kullanmak zorunda olduğunuz parayla pay senedi almayın.
? Borç parayla pay senedine hiç bulaşmayın.
? Tüm parayı tıpkı bölüme ya da tek bir pay senedine bağlamak mutlak yanlış değilse de pek yanlışsız sayılmaz, senetlerinizi çeşitlendirmeyi tercih edin.
AYAKKABI BOYACISI VE VALELER
Geçen cumartesi üç beş saniyelik iki konuşmaya kulak konuğu oldum. Ankara’da meskenime hayli yakın restoranların önünden yürürken iki vale borsada bir kesimde pay senetlerinin fazlaca kazandırdığından kelam ediyordu. Hafta sonu için bir şeyler almaya çıkmıştım ve yaklaşık on beş-yirmi dakika daha sonra tıpkı yerden geçerken o iki vale hala birebir mevzuyu konuşmaya devam ediyordu. Bu sefer birinin başkasına “Aslında halka arzlarda alınca kar fazlaca daha iyi” söylemiş olduğini duydum.
Bu konuşma bana 1963 yılında uğradığı suikast kararı hayatını kaybeden ABD Lideri John F. Kenndy’nin babası Joseph P. Kennedy’nin ibretlik borsadan çıkış hikayesini hatırlattı.
Yıl 1929, büyük buhran öncesi… Büyük servet sahibi baba Kennedy’nin servetini muhafazasını sağlayan aslında ayakkabı boyacısı bir çocuktur. Kennedy yaşadıklarını özetle şöyleki anlatır:
“Wall Street’te ayakkabılarımı boyattığım çocuğun borsaya olan ilgisi inanılmazdı. Çocuk bana hangi pay senetlerinin kazandıracağını, hangilerinin kaybettireceğini, hangi şirketin mali durumunun umut verici olduğunu anlattı durdu. Anlattıklarının birçok dayanaksız olan çocuğun borsaya ilgisi fevkaladeydi.”
O an sonucunı veren Kennedy
“Bir çocuk bile borsayla bu kadar ilgiliyse ve birikimlerini pay senedinde değerlendirmeyi tercih ediyorsa, artık pay senedi satacak kimse kalmamıştır” diye düşünür ve elinde ne kadar senet var ise satıp borsadan çıkar.
Üç ay daha sonra da New York Borsası’nda büyük çöküş yaşanır. Kennedy de ayakkabı boyacısı çocuk yardımıyla bu çöküşten kurtulur ve varlığını korumuş olur.
???
Şimdi çabucak birileri bunu alıp bizim borsamıza uyarlama işgüzarlığına girişmesin. Şu an borsada tüm pay senetlerinin fiyatı inanılmaz yükselmiş değil ki bu biçimde bir çöküş beklentisi olsun. Fakat epey yükselmiş olanlar bulunduğu da unutulmasın.
MAYMUN PEŞİNDE KOŞAN VE HÜSRANA UĞRAYAN KÖYLÜLER…
Hisse senedi konusunda ne vakit epey soru sorulsa aklıma daima birebir kıssa gelir. Lakin bu kıssa esasen Türkiye’de geçmiyor; bizde maymun ne gezer… Bir vakit içinder köyün birine bir adam gelir ve tanesi 10 dolardan maymun alacağını söyler. Köylüler sevinçle ormana koşup maymun yakalamaya başlar. Adam büyük bir kafes yaptırır ve yüzlerce maymunu 10 dolardan satın alarak buraya koyar. Fakat artık ortalıkta pek maymun kalmamıştır. Köylüler tam maymun yakalamaktan vazgeçecekken, adam her maymun için 20 dolar ödeyeceğini açıklar. bir daha heveslenen köylüler tekrar maymun yakalamaya girişir. Maymun sayısı azaldıkça fiyatı artıran adam, bu defa her bir maymun için 25 dolar ödeyeceğini ilan eder. Lakin ne deva ki artık maymuna rastlamak bile epey zorlaşmıştır. Bunun üstüne alıcı fiyatı 50 dolara çıkardığını, fakat kendisinin bir işi olduğu için kente gitmesi gerektiğini, yardımcısının onun yerine alım yapacağını söyler. Fiyat 50 dolardır fakat ortalıkta hiç maymun kalmamıştır; köylüler kıvranmaktadır. Adamın yardımcısı köylülere bir teklifte bulunur:
“Şu büyük kafeste topladığımız maymunlar var ya, işveren yokken ben onların tamamını size 35 dolardan satayım, siz de işveren gelince ona 50 dolardan satarsınız; ben de bu yeterliliğim karşılığında sizden maymun başına 5 dolar alırım.”
Tüm birikimlerini bir ortaya getirip büyük bir sevinçle tanesi 35 dolardan maymunların hepsini alan köylüler, yardımcıya da maymun başına 5 dolar öder. Lakin bir sabah bakarlar ki yardımcı da yok. Başlarlar beklemeye, işveren kentten dönecek ve maymunları 50 dolardan alacak, onlar da varlıklı olacak… daha sonrasını varsayım ediyorsunuzdur; natürel ki ne adama rastlanır tekrar o civarda, ne de yardımcısına…
???
Ben bu öyküye ait yorum yapmıyorum. İsteyen istediği üzere yorumlasın, isteyen istediği iletisi çıkarsın ya da çıkarmasın… Hem aslına bakarsanız bu kıssa ile Türkiye’nin bir ilgisinin olmadığını, olamayacağını baştan söylemiş oldum.
Enflasyon bu biçimde yüksek seyrettikçe, tasarruf eden bu biçimde cezalandırıldıkça klasik bir soru her geçen gün daha fazla gündeme geliyor:
“Bu enflasyon ortamında paramızı nasıl değerlendirelim?”
Bu soru bana da soruluyor…
“Kelin merhemi olsa” dediğim de oluyor; “Mum tabanına ışık vermez” dediğim de… Espriyle yaklaşıp “En uygunu harcayın, yiyin” teklifinde bulunduğum da…
Ama sorun espriyle geçiştirilemeyecek kadar değerli. Zira tasarruf etmek de sıkıntı, bu tasarrufun enflasyon karşısında aşınmasını önlemek de.
Hangi tasarruf aracının ne kadar getireceğine ait bir öngörüde bulunmak hiç kolay değil. Kendi adıma söylüyorum, bir öngörüm olsa bile bir teklifte bulunmak ve sorumluluk almak… Olmaz!
Yatırım danışmanlığı benim işim değil aslına bakarsan. Sadece genel çerçeveyi çizip ihtarlarda bulunmak mümkün.
Tüm sorun riski göğüsleyebilmek
Tasarrufların getirisi konusunda en temel gerçek epey somut:
Ne kadar risk, o kadar getiri potansiyeli…
Cümleyi karşıtından okuyalım:
Ne kadar getiri potansiyeli, o kadar risk…
Kimi yatırım aracı var ki anaparanız bile eksilebilir. Pay senedi üzere, döviz üzere, altın üzere… Kimi yatırım aracı var ki anapara kaybına uğramanız kelam konusu değildir fakat elde ettiğiniz getiri enflasyona yenik düşer ve gerçek manada kaybedersiniz. Mevduat üzere, devlet iç borçlanma senedi üzere…
Tercih sizin; “Riski üstlenirim ve epeyce getiri elde etmeye uğraşırım” diyorsanız buyurun araçlar aşikâr.
En başta pay senedi piyasası. olağanüstü getiri potansiyeli var; lakin bir o kadar da ziyana uğrama riski var.
Üç beş dataya ve tavsiyeye bakıp “Geçmişte fiyatı fazlaca artmış, demek ki bir daha artar” üzere bir yanlışa düşerek, yani değerlendirmeyi sırf geçmiş performansa dayandırarak pay senedi almak hüsranla sonuçlanabilir. Ancak fiyatı geçmişte arttığı biçimde bu artışını sürdürecek olanlar da vardır.
Unutmayın, tahminen yılların birikimini yatırıyorsunuz. Üstelik pazardan bir kilo domates de almıyorsunuz!
KKM’DEN PAY SENEDİNE MİLYAR DOLARLAR, O DENLİ Mİ!
Kur muhafazalı mevduatın getirisinin azaldığını iki gündür ben de yazdım. Bilhassa dünkü yazımda KKM’den çıkması beklenen paranın dövize yönelmesinin kelam konusu olabileceğini belirttim.
Tabii ki KKM’den çıkış olduğu takdirde bu paranın gidebileceği bir adres de Borsa İstanbul. Lakin birileri adeta “uçuyor”!
O birileri, KKM’nin tümünü bir anda sıfırlıyor ve çıkacak paranın olduğu üzere pay senedine gideceğini söyleyebiliyor. 1.4 trilyon lira girince Borsa endeksinin de şimdiki 4 binli seviyesinden 9 bine, 10 bine yanlışsız fırlayacağı lisana getiriliyor.
İktidar olağan olarak bunu ister. Hem KKM’den kurtulacaksın, hem borsa coşacak ve yükseliş sürdükçe herkes para kazanıyor üzere olacak, seçime de bu biçimde gidilecek; daha ne istenir ki…
Uzmanlara kulak verin!
Endeks kısa müddette bu biçimde süratli bir artış gösterir mi, bilmem.
Hangi pay senedi ne kadar kazandırır, hiç bilmem.
Hem bunları bilsem, aslına bakarsan her gün yazı yazmakla uğraşmam.
Hisse senedine yatırım yapmak isteyenlere evvela bu bahiste uzman olanların öğütlerine kulak vermelerini öneririm.
Ama ben de bu piyasaya ilgi duyanlara birkaç teklifte bulunabilirim:
? Hudutlarınız sağlam değilse, anaparadan kaybettiğinizde panik olup çabucak satışa geçecekseniz borsadan uzak durun.
? Vadesi olan, yani bir süre daha sonra kullanmak zorunda olduğunuz parayla pay senedi almayın.
? Borç parayla pay senedine hiç bulaşmayın.
? Tüm parayı tıpkı bölüme ya da tek bir pay senedine bağlamak mutlak yanlış değilse de pek yanlışsız sayılmaz, senetlerinizi çeşitlendirmeyi tercih edin.
AYAKKABI BOYACISI VE VALELER
Geçen cumartesi üç beş saniyelik iki konuşmaya kulak konuğu oldum. Ankara’da meskenime hayli yakın restoranların önünden yürürken iki vale borsada bir kesimde pay senetlerinin fazlaca kazandırdığından kelam ediyordu. Hafta sonu için bir şeyler almaya çıkmıştım ve yaklaşık on beş-yirmi dakika daha sonra tıpkı yerden geçerken o iki vale hala birebir mevzuyu konuşmaya devam ediyordu. Bu sefer birinin başkasına “Aslında halka arzlarda alınca kar fazlaca daha iyi” söylemiş olduğini duydum.
Bu konuşma bana 1963 yılında uğradığı suikast kararı hayatını kaybeden ABD Lideri John F. Kenndy’nin babası Joseph P. Kennedy’nin ibretlik borsadan çıkış hikayesini hatırlattı.
Yıl 1929, büyük buhran öncesi… Büyük servet sahibi baba Kennedy’nin servetini muhafazasını sağlayan aslında ayakkabı boyacısı bir çocuktur. Kennedy yaşadıklarını özetle şöyleki anlatır:
“Wall Street’te ayakkabılarımı boyattığım çocuğun borsaya olan ilgisi inanılmazdı. Çocuk bana hangi pay senetlerinin kazandıracağını, hangilerinin kaybettireceğini, hangi şirketin mali durumunun umut verici olduğunu anlattı durdu. Anlattıklarının birçok dayanaksız olan çocuğun borsaya ilgisi fevkaladeydi.”
O an sonucunı veren Kennedy
“Bir çocuk bile borsayla bu kadar ilgiliyse ve birikimlerini pay senedinde değerlendirmeyi tercih ediyorsa, artık pay senedi satacak kimse kalmamıştır” diye düşünür ve elinde ne kadar senet var ise satıp borsadan çıkar.
Üç ay daha sonra da New York Borsası’nda büyük çöküş yaşanır. Kennedy de ayakkabı boyacısı çocuk yardımıyla bu çöküşten kurtulur ve varlığını korumuş olur.
???
Şimdi çabucak birileri bunu alıp bizim borsamıza uyarlama işgüzarlığına girişmesin. Şu an borsada tüm pay senetlerinin fiyatı inanılmaz yükselmiş değil ki bu biçimde bir çöküş beklentisi olsun. Fakat epey yükselmiş olanlar bulunduğu da unutulmasın.
MAYMUN PEŞİNDE KOŞAN VE HÜSRANA UĞRAYAN KÖYLÜLER…
Hisse senedi konusunda ne vakit epey soru sorulsa aklıma daima birebir kıssa gelir. Lakin bu kıssa esasen Türkiye’de geçmiyor; bizde maymun ne gezer… Bir vakit içinder köyün birine bir adam gelir ve tanesi 10 dolardan maymun alacağını söyler. Köylüler sevinçle ormana koşup maymun yakalamaya başlar. Adam büyük bir kafes yaptırır ve yüzlerce maymunu 10 dolardan satın alarak buraya koyar. Fakat artık ortalıkta pek maymun kalmamıştır. Köylüler tam maymun yakalamaktan vazgeçecekken, adam her maymun için 20 dolar ödeyeceğini açıklar. bir daha heveslenen köylüler tekrar maymun yakalamaya girişir. Maymun sayısı azaldıkça fiyatı artıran adam, bu defa her bir maymun için 25 dolar ödeyeceğini ilan eder. Lakin ne deva ki artık maymuna rastlamak bile epey zorlaşmıştır. Bunun üstüne alıcı fiyatı 50 dolara çıkardığını, fakat kendisinin bir işi olduğu için kente gitmesi gerektiğini, yardımcısının onun yerine alım yapacağını söyler. Fiyat 50 dolardır fakat ortalıkta hiç maymun kalmamıştır; köylüler kıvranmaktadır. Adamın yardımcısı köylülere bir teklifte bulunur:
“Şu büyük kafeste topladığımız maymunlar var ya, işveren yokken ben onların tamamını size 35 dolardan satayım, siz de işveren gelince ona 50 dolardan satarsınız; ben de bu yeterliliğim karşılığında sizden maymun başına 5 dolar alırım.”
Tüm birikimlerini bir ortaya getirip büyük bir sevinçle tanesi 35 dolardan maymunların hepsini alan köylüler, yardımcıya da maymun başına 5 dolar öder. Lakin bir sabah bakarlar ki yardımcı da yok. Başlarlar beklemeye, işveren kentten dönecek ve maymunları 50 dolardan alacak, onlar da varlıklı olacak… daha sonrasını varsayım ediyorsunuzdur; natürel ki ne adama rastlanır tekrar o civarda, ne de yardımcısına…
???
Ben bu öyküye ait yorum yapmıyorum. İsteyen istediği üzere yorumlasın, isteyen istediği iletisi çıkarsın ya da çıkarmasın… Hem aslına bakarsanız bu kıssa ile Türkiye’nin bir ilgisinin olmadığını, olamayacağını baştan söylemiş oldum.