MERT İNAN / İSTANBUL – Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik başlatmış olduğu askeri harekat daha sonrası en hayli merak edilen bahislerin başında Montrö Mutabakatı’nın kararları ve sürecin nasıl ilerleyeceği geliyor. Cumhurbaşkanlığı Güvenlik ve Dış Siyasetler Şurası Üyesi ve Altınbaş Üniversitesi rektörü Prof. Dr. Davet Erhan, Milliyet’e Montrö Mukavelesi’ni kıymetlendirdi; “Sözleşme açık kapı bırakmıyor. Montrö’ye bakılırsa savaş ve barış durumlarındaki uygulamalar farklı, Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin durumu öteki ülkelerden farklı olarak net olarak belirtilmiş. Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelerin büyük savaş gemileri yahut uçak gemilerini Karadeniz’e sokamayacakları garanti altına alınmıştır.”
Bağlama yeri kriter
Savaş olarak tanımlanan durumda savaşan devletlerin savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçemeyeceğini lakin savaşa katılmayan Karadeniz’e kıyıda ülkelerin ise barış vaktinde olduğu üzere gemilerini geçirebileceğini lisana getiren Prof. Dr. Erhan, “Ancak bağlama limanından ayrılan ve süreksiz bakılırsavle Suriye açıklarına giden savaş gemileri, tekrar limanlarına dönebilir. Fakat bağlama limanı Baltık Denizi olan bir gemi ise mevcut durumda Boğazlar’dan geçemez. BM Güvenlik Konseyi’nden karar çıkması durumunda yahut Türkiye’nin askeri yardım antlaşması var ise gemilerin geçmesine müsaade edebilirler” diye konuştu.
21 günlük mühlet
“Montrö Mutabakatı’na nazaran Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkeler savaş gemilerini Boğazlar’dan geçirmek için 15 gün evvel Türkiye’ye başvurup müsaade almak zorunda” diyen Prof. Dr. Erhan, şu ayrıntıları paylaştı:
“Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin ise 7 gün evvelinde geçiş müsaadesi almarı gerekir. ABD, İngiltere, Fransa üzere Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelerin Boğazlar’dan Karadeniz’e geçirebileceği savaş gemilerinin 8 bin ton yükünü geçmemesi gerekir. Montrö’ye bakılırsa Boğazlar’dan geçen savaş gemileri 21 günlük müddet sonunda Karadeniz’den çıkması gerekir. Bunu yaparken yalnızca İstanbul Boğazı’ndan değil, Marmara ve Çanakkale Boğazı’nı da geçerek çıkış yapma zaruriliği vardır. 21 günlük müddetten daha sonra bir daha müsaade alarak giriş yapılabilir. ABD, İngiltere, Fransa üzere Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkeler insani emelle bile olsa Boğazlar’dan uçak gemisi ve büyük destroyerlerini geçiremez.
‘Savaşta yetki bizde’
Montrö Sözleşmesi’ne göre Türkiye’nin ortasında bulunduğu bir savaş durumu yahut yakın savaş tehditinde Boğazlar’ın kontrol yetkisi büsbütün ülkemize ilişkin. Türkiye, savaşa girmesi durumunda Boğazlar’ı istediği üzere geçişe açıp-kapama hakkına sahip. bu biçimde bir durumda istediğimiz ülkenin gemilerini geçirip, geçirmeme yetkimiz bulunuyor.
Birebir biçimde bir ülkeye ültimatom verilmesi durumunda Boğazlar’dan geçiş ve yetki büsbütün Türkiye’nin kontrolünde olur. NATO üyesi ülkelerin Boğazlar’dan geçişiyle ilgili bir karar bulunmuyor. Lakin NATO’nun bir müdahelesi olur ve Türkiye’de bu müdahalenin ortasında yeralırsa Boğazlar konusunda yetki sıkıntısı Tükiye’nin lehinde gelişir.”
Karadeniz’e kıyısı olan ülkeler
– Türkiye, Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Romanya, Gürcistan
– Türkiye, Bulgaristan, Romanya ise hem Karadeniz’e kıyısı olan birebir vakitte NATO üyesi ülkeler
‘3. Dünya savaşı çıkmaz lakin Rusya dağılır’
Nükleer savaş ya da 3. Dünya Savaşı çıkmasına ihtimal vermediğini de kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Erhan, “3. Dünya Savaşı çıkmaz, bunun ismi ‘Dünya ile Rusya Savaş’ olur. Rusya’nın, Belarus haricinde müttefiki yok. Çin bile Rusya’nın gerisinde durmaz. Putin’in daha akıllı hareket edeceğini ve tüm dünyayı karşısına almaya devam etmeyeceğini düşünüyorum. Putin mevcut siyasetini sürdürürse, Rusya dağılır, dümdüz olur” değerlendirmesini yaptı.
Bağlama yeri kriter
Savaş olarak tanımlanan durumda savaşan devletlerin savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçemeyeceğini lakin savaşa katılmayan Karadeniz’e kıyıda ülkelerin ise barış vaktinde olduğu üzere gemilerini geçirebileceğini lisana getiren Prof. Dr. Erhan, “Ancak bağlama limanından ayrılan ve süreksiz bakılırsavle Suriye açıklarına giden savaş gemileri, tekrar limanlarına dönebilir. Fakat bağlama limanı Baltık Denizi olan bir gemi ise mevcut durumda Boğazlar’dan geçemez. BM Güvenlik Konseyi’nden karar çıkması durumunda yahut Türkiye’nin askeri yardım antlaşması var ise gemilerin geçmesine müsaade edebilirler” diye konuştu.
21 günlük mühlet
“Montrö Mutabakatı’na nazaran Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkeler savaş gemilerini Boğazlar’dan geçirmek için 15 gün evvel Türkiye’ye başvurup müsaade almak zorunda” diyen Prof. Dr. Erhan, şu ayrıntıları paylaştı:
“Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin ise 7 gün evvelinde geçiş müsaadesi almarı gerekir. ABD, İngiltere, Fransa üzere Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelerin Boğazlar’dan Karadeniz’e geçirebileceği savaş gemilerinin 8 bin ton yükünü geçmemesi gerekir. Montrö’ye bakılırsa Boğazlar’dan geçen savaş gemileri 21 günlük müddet sonunda Karadeniz’den çıkması gerekir. Bunu yaparken yalnızca İstanbul Boğazı’ndan değil, Marmara ve Çanakkale Boğazı’nı da geçerek çıkış yapma zaruriliği vardır. 21 günlük müddetten daha sonra bir daha müsaade alarak giriş yapılabilir. ABD, İngiltere, Fransa üzere Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkeler insani emelle bile olsa Boğazlar’dan uçak gemisi ve büyük destroyerlerini geçiremez.
‘Savaşta yetki bizde’
Montrö Sözleşmesi’ne göre Türkiye’nin ortasında bulunduğu bir savaş durumu yahut yakın savaş tehditinde Boğazlar’ın kontrol yetkisi büsbütün ülkemize ilişkin. Türkiye, savaşa girmesi durumunda Boğazlar’ı istediği üzere geçişe açıp-kapama hakkına sahip. bu biçimde bir durumda istediğimiz ülkenin gemilerini geçirip, geçirmeme yetkimiz bulunuyor.
Birebir biçimde bir ülkeye ültimatom verilmesi durumunda Boğazlar’dan geçiş ve yetki büsbütün Türkiye’nin kontrolünde olur. NATO üyesi ülkelerin Boğazlar’dan geçişiyle ilgili bir karar bulunmuyor. Lakin NATO’nun bir müdahelesi olur ve Türkiye’de bu müdahalenin ortasında yeralırsa Boğazlar konusunda yetki sıkıntısı Tükiye’nin lehinde gelişir.”
Karadeniz’e kıyısı olan ülkeler
– Türkiye, Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Romanya, Gürcistan
– Türkiye, Bulgaristan, Romanya ise hem Karadeniz’e kıyısı olan birebir vakitte NATO üyesi ülkeler
‘3. Dünya savaşı çıkmaz lakin Rusya dağılır’
Nükleer savaş ya da 3. Dünya Savaşı çıkmasına ihtimal vermediğini de kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Erhan, “3. Dünya Savaşı çıkmaz, bunun ismi ‘Dünya ile Rusya Savaş’ olur. Rusya’nın, Belarus haricinde müttefiki yok. Çin bile Rusya’nın gerisinde durmaz. Putin’in daha akıllı hareket edeceğini ve tüm dünyayı karşısına almaya devam etmeyeceğini düşünüyorum. Putin mevcut siyasetini sürdürürse, Rusya dağılır, dümdüz olur” değerlendirmesini yaptı.