İşte dikkatli medya okuryazarı olmanın püf noktaları

Manolya

Global Mod
Global Mod
Katılım
30 May 2021
Mesajlar
3,102
Toplumsal medyada enformasyon iletiminin her saniye fevkalade bir süratle gerçekleştiğine dikkat çeken uzmanlar, ayrıntıların her insan tarafınca farklı biçimde algılanarak aktarılabildiğini ve bu noktada da medya okuryazarlığı teriminin ortaya çıktığını tabir ediyor. Covid-19 salgını ile birlikte dijital sıhhat okuryazarlığının gündeme geldiğini vurgulayan uzmanlar, gerek bilgi algılanmasında gerekse dijital ortamlarda bilgi paylaşımında hakikat adımlar atabilmek için medya okuryazarlığı maharetlerinin kazanılmasını tavsiye ediyor.

Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Yeni Medya ve Gazetecilik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, toplumsal medya mecralarının yayılması ve ortaya çıkan bilgi kirliliğine karşı edinilmesi gereken medya okuryazarlığı ile ilgili değerlendirmelerde ve tavsiyelerde bulundu.



Toplumsal medya hayatın ayrılmaz bir kesimi oldu

Toplumsal medyanın günümüz bağlantı alışkanlıklarının dönüşümüne imkan sağlayan bir araç olarak günlük hayatın ayrılmaz bir kesimi haline geldiğini belirten Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, “Her geçen gün eklenen yeni özellikleri ile yediden yetmişe her insanın ilgisini çeken toplumsal medyada değişen biçimlerde kullanım kelam konusu. Bilgi alışverişi, haber takibi, eğitim hedefli kullanmasın yanında, akıllı telefonların sağladığı bir fazlaca özellikler ile eğlenceli fotoğraf ya da görüntüler oluşturup paylaşma, insanların hayatlarındaki gelişmeleri, olayları yazılı, görsel, emojisel olarak başkalarına duyurma, iş gayeli kullanım, oyun oynama, cümbüş ve mizahi gayelerle kullanım ve daha onlarca özellik toplumsal medyanın sunduğu imkanlar içinde yer alıyor.” dedi.



Farklı varyasyonlarla medya okuryazarlığı kavramı oluştu

Ünal, toplumsal medyada devasa boyutlarda bilgi depolandığını ve enformasyon iletiminin her saniye dayanılmaz bir süratle gerçekleştiğini söylemiş oldu ve kelamlarına şu biçimde devam etti:

“Küresel boyutlarda dolaşan enformasyon akışı içerisinde çeşitli konularda şahısların paylaşımları dolanıma giriyor. Görülen olaylar ve durumlar anlık olarak toplumsal medya mecralarına yansıyor. Kelam konusu yansımalar, şahısların geçmiş tecrübeleri ile şekillenen algılarına nazaran oluşuyor. Yani bir bahse bir kişinin verdiği mana ve bu doğrultudaki tabir formu öteki kişinin algısıyla tıpkı olmayabilir. Başka yandan, ön yargılar da devreye girdiğinde, bir olayı bireyler istedikleri formlarda çeşitli varyasyonlarda anlatabiliyor. Bu anlatımlar bir husus hakkında çeşitli ayrıntıları ortaya çıkarıyor ve bu da toplumsal medyadaki paylaşımlara yansıyor. Bu üzere durumlarda ne yapılması gerektiği düşünüldüğünde medya okuryazarlığı devreye giriyor. Medya okuryazarlığı kavramı sonrasındasında çeşitli varyasyonlarla da karşımıza çıktı. Yeni medya okuryazarlığı, toplumsal medya okuryazarlığı, dijital okuryazarlık, dijital sıhhat okuryazarlığı varyasyonlarının aslında makul çekirdek hünerlere dayandığı söylenebilir. Ancak farklı emellerle genişletildiğinde farklı kavramların daha spesifik gereksinimlere yönelik marifetleri söz ettiğini söyleyebiliriz.”



Pandemi ile dijital sıhhat okuryazarlığı gündeme geldi

Bilhassa Covid-19 pandemisi ile bir arada sıhhat haberciliğinin kıymet kazandığına dikkat çeken Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, “Dijital platformlarda her insanın salgın ve aşı bahislerinde farklı ayrıntıları paylaşması dijital sıhhat okuryazarlığını gündeme getirdi. Resmi kurum, kuruluşlar ve açıklama yapmaya yetkili şahısların verdikleri ayrıntıların yanı sıra vatandaşların da fikirlerini kendi algılarıyla birleştirerek paylaşması ve başka kullanıcılar tarafınca beğenilerek, tekrar paylaşım yapılarak yayılması farklı ayrıntıların sirkülasyonuna sebep oldu. Bu noktada da baş karışıklığı meydana geldi. bir daha bu noktada dijital sıhhat okuryazarlığı hünerleri, sıhhat özelindeki hakikat bilginin ne biçimde sağlanacağını ve yapılması gerekenleri bize anlatıyor.” diye konuştu.



Medya okuryazarlığı marifetleri dikkat gerektiriyor

Medya okuryazarlığı ile toplumsal medya üzere yeni medya ortamlarında dolanıma giren ayrıntıların doğruluğundan, nasıl paylaşım yapabileceğine kadar bir hayli marifetin kazanılabileceğini vurgulayan Ünal, “Bahsedilen pek fonksiyonel çekirdek hünerler, yalnızca biraz dikkat gerektiriyor. Bu hünerler, yalnızca sıhhat özelindeki bilgi paylaşımlarında değil, toplumsal medya üzere tüm çevrimiçi platformlardaki çeşitli hususların ele alındığı paylaşımlarda uygulanırsa şuurlu kullanıma katkıda bulunulabilir.” dedi.

Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, medya okuryazarlığı hünerlerini şu biçimde sıraladı:

– Bilgiyi çeşitli kaynaklardan doğrulamak: Bir bilgi karşımıza çıktığında bu bilgiyi farklı mecralardan doğrulayabiliriz. Örneğin, toplumsal medyada o bahisle ilgili diğer bir paylaşımın olup olmadığı, tarayıcıda arama yapıldığında o mevzuda bilgi karşımıza çıkıp çıkmadığı teyit edilebilir.

– Bilgiyi doğrulamadan paylaşmamak: Karşımıza tam da bizim niyetimize uygun bir paylaşım çıkabilir, ancak bu paylaşım diğer kurum, kuruluşları ya da şahısları içeriyorsa hakikat olup olmadığı teyit edilmeden paylaşılmamalı. Son vakit içinderda çarpıtma haberlerde olduğu üzere şahısları güç durumda bırakacak cinsten haberlerin, o şahıslar tarafınca doğrulanmadığı sürece ‘beğeni’, ‘yeniden paylaş’, ‘yorum’ özellikleri ile yayılmasına katkıda bulunmamalıyız.

– Uydurma hesaplardan korunmak: Geçersiz hesap ya da trol hesap denilen hesaplardan yayılan dezenformasyonlar gerçek olarak algılanabiliyor. Bilhassa bu hesapları dikkate almadan yolumuza devam etmeliyiz. Bu hesapları anlayabilmek için açılış tarihinin yeni olması, hesap isminde harf eksiği, harf fazlası, yüzeysel sayıların yer alması, anonim profil fotoğrafları, diğer bir toplumsal medya mecrasında hesabının bulunmaması üzere birkaç ipucu var. Bu hesaplar takip listesinden çıkartılabilir.

– Resmi kurum, kuruluş ve bireyleri takip etmek: bir epeyce bilginin resmi kanallardan teyit edilebilmesi için resmi kurum, kuruluş ve yetkili bireylerin hesapları takip edilebilir.

– Çarpıtma haberlere reaksiyonumuzu ayarlamak: Sosyal medyada çarpıtma haberler şuurlu olarak yapılıyor. Bu da şahısları ve kurumları linç etmeye bireyleri teşvik ediyor. Bu durumlarda paylaşımın gayesini oluşturan şahıslardan açıklama gelmesini beklemek ve sakin kalmak kıymetlidir. Burada empati marifeti kullanılarak birebir durumla karşılaşılabileceği unutulmamalı.

– Duygusal yayılımı bilmek: Tıpkı gerçek toplumsal ortamlarda olduğu üzere toplumsal medyada da bireyler paylaşımları aracılığıyla birbirinin his durumunu etkileyebiliyor. Yapılan bilimsel deney ve araştırmalar kararında paylaşımların ‘arkadaş’, ‘arkadaşın arkadaşı’ ve ‘onun arkadaşı’ olmak üzere üç dereceye kadar hislerde kuvvetli tesir gösterdiği biliniyor. Global yayılım düşünüldüğünde, olumsuz bir his barındıran paylaşımın duygusal bulaşma ile geniş kitlelere yayılacağı bilinerek paylaşımlara yansıtılmaması bilinçlilik açısından kıymetli bir marifettir.

– Etik kurallara uymak: Özellikle cümbüş ve mizah gayeli kullanımlarda şahısların müsaadesiz görüntülerinin çekilmesi, paylaşılması kimlik ayrıntılarını ortaya çıkartacağı için kişinin toplumsal pozisyonuna ziyan verebilir. Palavra habere başvurmak ve onu yaymak da bir daha bir oburunu kişisel ve toplumsal olarak olumsuz tesirlere maruz bırakacaktır. Etik kurallar çerçevesinde, bireylere ziyan vermeden toplumsal medyayı kullanmak bir vatandaşlık nazaranvi olarak bilinmelidir.

Hibya Haber Ajansı