- Katılım
- 30 May 2021
- Mesajlar
- 2,756
Türkiye, 2021’e iktisatta misyon ve siyaset değişikliklerinin, tartışmalı faiz kararlarının, buna bağlı dolar/TL’de olağanüstü yükselişlerin ve enflasyondaki yüksek seyrin gölgesinde veda ediyor. 2021’de iktisat, Türkiye’nin ana gündem hususlarından biri olarak öne çıkarken, elbet bundaki en büyük hissesi Türk Lirası’nda görülen paha kaybı aldı. Türk Lirası, dolar karşısında ocak ayından bu yana yüzde 44 paha kaybetti.
Bahse husus kıymet kayıplarında ise yüklü olarak iç piyasalardaki gelişmelerle siyaset kanadından verilen kararlar ve açıklamalar tesirli oldu. Bu bağlamda yıla 7.44 lira düzeylerinden başlayan dolar, tarih 20 Aralık 2021’i gösterdiğinde 18,37 lirayı gorerek tüm vakit içinderın en yüksek düzeyine çıktı. Çabucak birebir günün akşamında Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan’ın ekranların başına geçerek kur muhafazalı TL vadeli mevduat uygulamasını duyurulmasıyla hür düşüşe geçen dolar 10,25 liraya geri çekildi.
İktisat 2021’e nasıl başladı?
2021 yılına girildiğinde iktisat idarenin koltuğunda Naci Ağbal (eski Merkez Bankası Başkanı) ve Lütfi Elvan (eski Hazine ve Maliye Bakanı) vardı. Ağbal nazaranve 2020 Kasım’ında gelmiş, geldiği esnada 8 lirayı aşan dolar ve yüksek seyreden enflasyonu denetim altına almak maksadıyla yılın son 2 Para Siyaseti Heyeti (PPK) Toplantısı’nda nakdî sıkılaşma sonucu alarak, toplamda 675 baz puan faiz artırımına gitmişti. Faizler bu artışlarla bir arada kasımda yüzde 10,25 düzeyindeyken, Aralık 2020’de yüzde 17 düzeyine yükseldi. Bunun sonucunda 8 liraları aşmış olan dolar/TL kuru yine 7 liraların altına çekilirken, 2021 yılına da 7,44 düzeyinden başladı.
Lakin Cumhurbaşkanı Erdoğan yüksek faizden şikayetçi olduğunu sık sık yaptığı konuşmalarda lisana getiriyor ve “Faiz sebep, enflasyon sonuç” tezini savunuyordu. Kamuoyunda ise sık sık iktisat idaresi ve Erdoğan içinde tansiyonun tırmandığına dair tartışmalar uzunluk gösterdi.
Erdoğan’ın düşük faiz için Ağbal’a baskı yaptığı konuşulurken, Ağbal idaresindeki Merkez Bankası 2021 yılının 21 Ocak ve 18 Şubat tarihindeki iki PPK toplantısında faizleri sabit bırakmış, lakin 18 Mart’taki görüşmede 200 baz puanlık artışla faizi yüzde 19’a çıkarmıştı. sonucun verildiği günden 2 gün daha sonra yani 20 Mart’ta Ağbal nazaranvden alınarak yerine Şahap Kavcıoğlu atandı. Kavcıoğlu’nun Erdoğan’a ve fikirlerine yakın olduğu, bu sebeple de faiz indirimlerinin başlayacağı beklentisiyle piyasalarda dolar/TL’nin tansiyonu yükselirken, 2021 Mart’ındaki kelam konusu atamayla dolar/TL kısa mühlet içerisinde bir daha 8 liranın üzerini gördü.
Kavcıoğlu devri
Kavcıoğlu’nun bakılırsave gelmesinin akabinde 8 liranın üzerine bir daha tırmanan dolar/TL, 30 Mart’ta Kavcıoğlu’nun TCMB Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada enflasyonla uğraşa vurgu yaparak, faizin enflasyonun üzerinde oluşturulacağını açıklamasıyla bir daha geriledi. Açıklamanın akabinde dolar/TL 8 liranın altını test ettikten daha sonra, 8 liranın biraz üzerinde istikrara geldi.
Bahar aylarında döviz kurlarında yüksek oynaklık devam ederken, bu süreçte dolar, 7,42-8,62 lira içinde dalgalandı. Yaz aylarında ise vakit zaman zirve noktalarını bakılırsan dolar/TL 8,48-8,68 lira içinde fiyatlandı.
Kavcıoğlu idaresindeki Merkez Bankası ise nisan-ağustos içindeki PPK toplantılarında faizi yüzde 19’da sabit bıraktı.
Türk Lirası’nda özgür düşüş
Dolar/TL’yi 18,37 lira düzeylerine kadar taşıyacak sürecin ve kararların eylül ayında başladığı söylenebilir. Dolar, eylülde evvel Merkez Bankası’nın telaffuz değişikliği sonrasındasındasında da başlayan faiz indirimleriyle 8,30’lu düzeylerden başladığı ayda 9 liraya kadar dayandı.
2021 eylül ayının gelmesiyle açıklanan ağustos ayı enflasyon sayıları Merkez Bankası’nın işaret ettiği “faiz enflasyonun üzerinde oluşturulacaktır” telaffuzuna karşıt düşmüştü. 3 Eylül’de Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafınca açıklanan enflasyon dataları aylık yüzde 1,12 artış gösterirken, yıllık bazda Merkez Bankası’nın siyaset faizi olan yüzde 19’un üzerinde, yüzde 19,25 olarak açıklanmıştı. Piyasalar kelam konuş gelişmelerin akabinde Merkez Bankası’ndan verilecek sinyallere kitlendi. Beklenen sinyaller ise 8 Eylül’de Alman-Türk Ticaret ve Sanayi Odası toplantısında TCMB Lideri Kavcıoğlu tarafınca geldi. Kavcıoğlu burada yaptığı açıklamada telaffuz değişikliğine giderek faizin “çekirdek enflasyon”un üzerinde oluşturulacağını deklare etti. Bu açıklama dolardaki tansiyonu yükseltirken dolar/TL kuru 8,35 lira civarından başladığı günde 8,48 liraya kadar çıktı.
Eylül ayında bir öbür kırılma noktası ise 23 Eylül tarihindeki PPK toplantısı oldu. Ağustos enflasyonunun mevcut siyaset faizinin üstüne çıkmasının akabinde piyasalarda yüklü görüş Merkez Bankası’nın faizi sabit bırakacağı tarafında şekillenmişti. Lakin 23 Eylül’de TCMB sürpriz bir kararla faizlerde 100 baz puanlık indirim yaparak, yüzde 19’luk siyaset faizini yüzde 18’e çekti. sonucun akabinde ise dolar/TL 8,60’larda seyrettiği günde 8,80 liranın üzerine çıktı. Dolar, eylül ayı sonunda ise 8,95 liraya gelerek 9 liraya dayandı.
Ekim ayında dolar/TL 8,89-9,85 içinde önemli bir oynaklık yakalarken, bu vakitte Türk Lirası dolar karşısında yüzde 8’den çok bedel kazandı. Merkez Bankası dolardaki oynaklığa rağmen düşük faiz siyasetinden ödün vermezken, 21 Ekim’deki PPK toplantısında piyasaların 100 baz puanlık indirimine rağmen, faizlerde 200 baz puanlık indirime giderek siyaset faizini yüzde 16’ya çekti. sonucun akabinde dolar/TL birinci reaksiyon olarak 9,21’den başladığı günde 9,48 lira düzeyine kadar yükseldi.
Lakin kelam konusu kararlar Türk Lirası’nda özgür düşüşe sebep olurken, dolar bu süreçte neredeyse her gün yeni rekorlar kırmaya devam etti. 2021’de Merkez Bankası’nın faiz sonucunın yanı sıra siyasetten gelen açıklamalarda birtakım kimi dolardaki ateşi yükseltti.
Bilhassa Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faize karşı takındığı hal ve “Faiz sebep, enflasyon sonuç” “Vatandaşımızı yüksek faize ezdirmeyeceğiz” “Faize karşı nass mühleti ortada, bize bir şey söylemek düşmez” üzere telaffuzlar dolardaki tansiyonu her saniye daha da artırdı.
Dolarda ‘psikolojik sınır’; 10 TL
Kasım ayı Türk Lirası için tarihi bir ana tanıklık etti. Tarihler 12 Kasım 2021’i gösterdiğinde ABD’den gelen yüksek enflasyon verisi ve iç piyasadaki faiz artışlarının gölgesinde akşam saatlerinde yükselişe geçen ve 10 liraya yakın seyreden dolar/TL 10 lirayı gördü ve piyasalarda ‘psikolojik sınır’ denilen seviyeyi aşmış oldu. Ruhsal sonun aşılmasıyla Türk Lirası’ndaki özgür düşüşte hızlanmalar yaşanırken kasım ayına 9,60’dan başlayan dolar/TL 13,74’e kadar yükseldi.
18 Kasım tarihindeki PPK toplantısında ise faizler piyasa beklentisi doğrultusunda 100 baz puan daha aşağı çekilerek, yüzde 15’e düşürüldü.
İktisatta yeni model
Dolardaki gibisi görülmemiş oynaklık daha sonrasında toplumun çabucak her kesitinden, iş dünyasından, siyasetten gelen yansılar üzerine, hükümet kanadından yeni ekonomik model açıklaması geldi. Kelam konusu model kapsamında yüksek kur ve düşük TL Türk ihracatçısına memleketler arası alanda rekabet gücü sağlayacak , bu rekabet gücü ihracatı artıracak ve artan ihracat yardımıyla ülkeye giren yüksek döviz ölçüsüyle kurların istikrara girmesi hedeflenecekti. Kamuoyunda kelam konusu modeli ‘Çin Modeli’ olarak niteleyen bir fazlaca ekonomiste karşı, hükümet bunun ‘Türk Modeli’ olduğunun altını çizdi.
Dolar/TL’de tarihi tepe; 18,37
2021 yılında dolar kuru zirve noktasını aralık ayında yaptı. Türk Lirası’nda önlenemez bedel kayıplarıyla aya 13,50’li düzeylerden başlayan dolar/TL’de hükümetin açıkça yüksek kur siyaseti uyguladığını açıklaması ve TCMB’den gelen faiz kararlarının da tesiriyle fazlaca kısa müddetler içerisinde 1-2 lira civarında yükselişler görüldü, günlük kıymet hasılatları yüzde 10’u aştı.
Bu yükselişin üstüne 16 Aralık’ta Merkez Bankası PPK toplantısında faizi 100 baz puanlık daha indirimle, yüzde 14 düzeyine çekti. Dolar/TL üst üstüne rekor kırdığı günlerin akabinde 20 Aralık’ta 18,37 lira düzeyini gördü. Euro da birebir gün 20,80 liraya ulaştı.
Tıpkı gün akşamında ise Cumhurbaşkanı Erdoğan Kabine Toplantısı’nın akabinde ’kur muhafazalı TL vadeli mevduat’ uygulamasının devreye alındığını duyurdu.
Kelam konusu uygulamayla parasını dövizden TL mevduata geçirenlere, doların artması ihtimalinde ortadaki fark ödenirken, dolar kurunun tıpkı ya da daha düşük olması halinde Merkez Bankası’nın uyguladığı siyaset faizinin en çok 3 puan üzerinde (yüzde 17) faiz uygulanacağı duyuruldu.
Bu açıklamanın tesiriyle dolarda fazlaca sert düşüş görülürken, kayıplar yüzde 13’ü buldu. Erdoğan’ın açıklaması öncesinde 18,37’den zirve noktasını nazarann dolar, 10,25 lira düzeyine kadar geri çekildi.
Dolar/TL’nin 2021 seyri
Türk Lirası, 2021 yılına 7,44 düzeyinden başlayan dolar karşısında yaşadığı paha kayıplarıyla 2021’de yüzde 44 kıymet kaybetti. TL’nin ocak ayındaki paha kaybı yüzde 1,63 düzeyinde gerçekleşti.
2021’in birinci çeyreğinde Türk Lirası yüzde 10’u aşan bedel kaybına uğradı.
İkinci çeyrekte ise Türk Lirası dolar karşısında yüzde 5,61 oranında bedel yitirirken, üçüncü çeyrekte bu kayıp yüzde 2,5 formunda gerçekleşti.
Ekim-Aralık ayını kapsayan son çeyrekte ise Türk Lirası dolar karşısında yüzde 34 oranında paha kaybetti.
Bahse husus kıymet kayıplarında ise yüklü olarak iç piyasalardaki gelişmelerle siyaset kanadından verilen kararlar ve açıklamalar tesirli oldu. Bu bağlamda yıla 7.44 lira düzeylerinden başlayan dolar, tarih 20 Aralık 2021’i gösterdiğinde 18,37 lirayı gorerek tüm vakit içinderın en yüksek düzeyine çıktı. Çabucak birebir günün akşamında Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan’ın ekranların başına geçerek kur muhafazalı TL vadeli mevduat uygulamasını duyurulmasıyla hür düşüşe geçen dolar 10,25 liraya geri çekildi.
İktisat 2021’e nasıl başladı?
2021 yılına girildiğinde iktisat idarenin koltuğunda Naci Ağbal (eski Merkez Bankası Başkanı) ve Lütfi Elvan (eski Hazine ve Maliye Bakanı) vardı. Ağbal nazaranve 2020 Kasım’ında gelmiş, geldiği esnada 8 lirayı aşan dolar ve yüksek seyreden enflasyonu denetim altına almak maksadıyla yılın son 2 Para Siyaseti Heyeti (PPK) Toplantısı’nda nakdî sıkılaşma sonucu alarak, toplamda 675 baz puan faiz artırımına gitmişti. Faizler bu artışlarla bir arada kasımda yüzde 10,25 düzeyindeyken, Aralık 2020’de yüzde 17 düzeyine yükseldi. Bunun sonucunda 8 liraları aşmış olan dolar/TL kuru yine 7 liraların altına çekilirken, 2021 yılına da 7,44 düzeyinden başladı.
Lakin Cumhurbaşkanı Erdoğan yüksek faizden şikayetçi olduğunu sık sık yaptığı konuşmalarda lisana getiriyor ve “Faiz sebep, enflasyon sonuç” tezini savunuyordu. Kamuoyunda ise sık sık iktisat idaresi ve Erdoğan içinde tansiyonun tırmandığına dair tartışmalar uzunluk gösterdi.
Erdoğan’ın düşük faiz için Ağbal’a baskı yaptığı konuşulurken, Ağbal idaresindeki Merkez Bankası 2021 yılının 21 Ocak ve 18 Şubat tarihindeki iki PPK toplantısında faizleri sabit bırakmış, lakin 18 Mart’taki görüşmede 200 baz puanlık artışla faizi yüzde 19’a çıkarmıştı. sonucun verildiği günden 2 gün daha sonra yani 20 Mart’ta Ağbal nazaranvden alınarak yerine Şahap Kavcıoğlu atandı. Kavcıoğlu’nun Erdoğan’a ve fikirlerine yakın olduğu, bu sebeple de faiz indirimlerinin başlayacağı beklentisiyle piyasalarda dolar/TL’nin tansiyonu yükselirken, 2021 Mart’ındaki kelam konusu atamayla dolar/TL kısa mühlet içerisinde bir daha 8 liranın üzerini gördü.
Kavcıoğlu devri
Kavcıoğlu’nun bakılırsave gelmesinin akabinde 8 liranın üzerine bir daha tırmanan dolar/TL, 30 Mart’ta Kavcıoğlu’nun TCMB Genel Kurulu’nda yaptığı konuşmada enflasyonla uğraşa vurgu yaparak, faizin enflasyonun üzerinde oluşturulacağını açıklamasıyla bir daha geriledi. Açıklamanın akabinde dolar/TL 8 liranın altını test ettikten daha sonra, 8 liranın biraz üzerinde istikrara geldi.
Bahar aylarında döviz kurlarında yüksek oynaklık devam ederken, bu süreçte dolar, 7,42-8,62 lira içinde dalgalandı. Yaz aylarında ise vakit zaman zirve noktalarını bakılırsan dolar/TL 8,48-8,68 lira içinde fiyatlandı.
Kavcıoğlu idaresindeki Merkez Bankası ise nisan-ağustos içindeki PPK toplantılarında faizi yüzde 19’da sabit bıraktı.
Türk Lirası’nda özgür düşüş
Dolar/TL’yi 18,37 lira düzeylerine kadar taşıyacak sürecin ve kararların eylül ayında başladığı söylenebilir. Dolar, eylülde evvel Merkez Bankası’nın telaffuz değişikliği sonrasındasındasında da başlayan faiz indirimleriyle 8,30’lu düzeylerden başladığı ayda 9 liraya kadar dayandı.
2021 eylül ayının gelmesiyle açıklanan ağustos ayı enflasyon sayıları Merkez Bankası’nın işaret ettiği “faiz enflasyonun üzerinde oluşturulacaktır” telaffuzuna karşıt düşmüştü. 3 Eylül’de Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafınca açıklanan enflasyon dataları aylık yüzde 1,12 artış gösterirken, yıllık bazda Merkez Bankası’nın siyaset faizi olan yüzde 19’un üzerinde, yüzde 19,25 olarak açıklanmıştı. Piyasalar kelam konuş gelişmelerin akabinde Merkez Bankası’ndan verilecek sinyallere kitlendi. Beklenen sinyaller ise 8 Eylül’de Alman-Türk Ticaret ve Sanayi Odası toplantısında TCMB Lideri Kavcıoğlu tarafınca geldi. Kavcıoğlu burada yaptığı açıklamada telaffuz değişikliğine giderek faizin “çekirdek enflasyon”un üzerinde oluşturulacağını deklare etti. Bu açıklama dolardaki tansiyonu yükseltirken dolar/TL kuru 8,35 lira civarından başladığı günde 8,48 liraya kadar çıktı.
Eylül ayında bir öbür kırılma noktası ise 23 Eylül tarihindeki PPK toplantısı oldu. Ağustos enflasyonunun mevcut siyaset faizinin üstüne çıkmasının akabinde piyasalarda yüklü görüş Merkez Bankası’nın faizi sabit bırakacağı tarafında şekillenmişti. Lakin 23 Eylül’de TCMB sürpriz bir kararla faizlerde 100 baz puanlık indirim yaparak, yüzde 19’luk siyaset faizini yüzde 18’e çekti. sonucun akabinde ise dolar/TL 8,60’larda seyrettiği günde 8,80 liranın üzerine çıktı. Dolar, eylül ayı sonunda ise 8,95 liraya gelerek 9 liraya dayandı.
Ekim ayında dolar/TL 8,89-9,85 içinde önemli bir oynaklık yakalarken, bu vakitte Türk Lirası dolar karşısında yüzde 8’den çok bedel kazandı. Merkez Bankası dolardaki oynaklığa rağmen düşük faiz siyasetinden ödün vermezken, 21 Ekim’deki PPK toplantısında piyasaların 100 baz puanlık indirimine rağmen, faizlerde 200 baz puanlık indirime giderek siyaset faizini yüzde 16’ya çekti. sonucun akabinde dolar/TL birinci reaksiyon olarak 9,21’den başladığı günde 9,48 lira düzeyine kadar yükseldi.
Lakin kelam konusu kararlar Türk Lirası’nda özgür düşüşe sebep olurken, dolar bu süreçte neredeyse her gün yeni rekorlar kırmaya devam etti. 2021’de Merkez Bankası’nın faiz sonucunın yanı sıra siyasetten gelen açıklamalarda birtakım kimi dolardaki ateşi yükseltti.
Bilhassa Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faize karşı takındığı hal ve “Faiz sebep, enflasyon sonuç” “Vatandaşımızı yüksek faize ezdirmeyeceğiz” “Faize karşı nass mühleti ortada, bize bir şey söylemek düşmez” üzere telaffuzlar dolardaki tansiyonu her saniye daha da artırdı.
Dolarda ‘psikolojik sınır’; 10 TL
Kasım ayı Türk Lirası için tarihi bir ana tanıklık etti. Tarihler 12 Kasım 2021’i gösterdiğinde ABD’den gelen yüksek enflasyon verisi ve iç piyasadaki faiz artışlarının gölgesinde akşam saatlerinde yükselişe geçen ve 10 liraya yakın seyreden dolar/TL 10 lirayı gördü ve piyasalarda ‘psikolojik sınır’ denilen seviyeyi aşmış oldu. Ruhsal sonun aşılmasıyla Türk Lirası’ndaki özgür düşüşte hızlanmalar yaşanırken kasım ayına 9,60’dan başlayan dolar/TL 13,74’e kadar yükseldi.
18 Kasım tarihindeki PPK toplantısında ise faizler piyasa beklentisi doğrultusunda 100 baz puan daha aşağı çekilerek, yüzde 15’e düşürüldü.
İktisatta yeni model
Dolardaki gibisi görülmemiş oynaklık daha sonrasında toplumun çabucak her kesitinden, iş dünyasından, siyasetten gelen yansılar üzerine, hükümet kanadından yeni ekonomik model açıklaması geldi. Kelam konusu model kapsamında yüksek kur ve düşük TL Türk ihracatçısına memleketler arası alanda rekabet gücü sağlayacak , bu rekabet gücü ihracatı artıracak ve artan ihracat yardımıyla ülkeye giren yüksek döviz ölçüsüyle kurların istikrara girmesi hedeflenecekti. Kamuoyunda kelam konusu modeli ‘Çin Modeli’ olarak niteleyen bir fazlaca ekonomiste karşı, hükümet bunun ‘Türk Modeli’ olduğunun altını çizdi.
Dolar/TL’de tarihi tepe; 18,37
2021 yılında dolar kuru zirve noktasını aralık ayında yaptı. Türk Lirası’nda önlenemez bedel kayıplarıyla aya 13,50’li düzeylerden başlayan dolar/TL’de hükümetin açıkça yüksek kur siyaseti uyguladığını açıklaması ve TCMB’den gelen faiz kararlarının da tesiriyle fazlaca kısa müddetler içerisinde 1-2 lira civarında yükselişler görüldü, günlük kıymet hasılatları yüzde 10’u aştı.
Bu yükselişin üstüne 16 Aralık’ta Merkez Bankası PPK toplantısında faizi 100 baz puanlık daha indirimle, yüzde 14 düzeyine çekti. Dolar/TL üst üstüne rekor kırdığı günlerin akabinde 20 Aralık’ta 18,37 lira düzeyini gördü. Euro da birebir gün 20,80 liraya ulaştı.
Tıpkı gün akşamında ise Cumhurbaşkanı Erdoğan Kabine Toplantısı’nın akabinde ’kur muhafazalı TL vadeli mevduat’ uygulamasının devreye alındığını duyurdu.
Kelam konusu uygulamayla parasını dövizden TL mevduata geçirenlere, doların artması ihtimalinde ortadaki fark ödenirken, dolar kurunun tıpkı ya da daha düşük olması halinde Merkez Bankası’nın uyguladığı siyaset faizinin en çok 3 puan üzerinde (yüzde 17) faiz uygulanacağı duyuruldu.
Bu açıklamanın tesiriyle dolarda fazlaca sert düşüş görülürken, kayıplar yüzde 13’ü buldu. Erdoğan’ın açıklaması öncesinde 18,37’den zirve noktasını nazarann dolar, 10,25 lira düzeyine kadar geri çekildi.
Dolar/TL’nin 2021 seyri
Türk Lirası, 2021 yılına 7,44 düzeyinden başlayan dolar karşısında yaşadığı paha kayıplarıyla 2021’de yüzde 44 kıymet kaybetti. TL’nin ocak ayındaki paha kaybı yüzde 1,63 düzeyinde gerçekleşti.
2021’in birinci çeyreğinde Türk Lirası yüzde 10’u aşan bedel kaybına uğradı.
İkinci çeyrekte ise Türk Lirası dolar karşısında yüzde 5,61 oranında bedel yitirirken, üçüncü çeyrekte bu kayıp yüzde 2,5 formunda gerçekleşti.
Ekim-Aralık ayını kapsayan son çeyrekte ise Türk Lirası dolar karşısında yüzde 34 oranında paha kaybetti.